Czternastoletni chłopiec został przyjęty do szpitala terenowego z powodu utkwienia ciała obcego – zakrętki od dezodorantu w odbytnicy. Próba usunięcia zakrętki nie powiodła się, dlatego dziecko przekazano do Oddziału Chirurgii Wojewódzkiego Szpitala Dziecięcego. Przy przyjęciu chłopiec nie zgłaszał żadnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. W badaniu per rectum w zasięgu palca badającego nie stwierdzano obecności ciała obcego. Wykonano tomografię komputerową jamy brzusznej, uwidaczniając wysoko w esicy (ok. 160 mm od kanału odbytu) cienkościenne ciało obce kształtu kapturka o średnicy 36 mm i długości 50 mm, położone na poziomie L4–L5 w linii pośrodkowej ciała (zdjęcie 1).

Zdjęcie 1. Tomografia komputerowa wykazująca obecność cylindrycznego ciała obcego o średnicy 36 i długości 50 mm na wysokości L4–L5 (zdjęcia AP i skos).

Wykonano rektosigmoidoskopię sztywnym aparatem, jednak nie udało się uwidocznić zakrętki. W kolejnej dobie hospitalizacji wykonano sigmoidoskopię aparatem giętkim, uwidaczniając otoczone masami kałowymi ciało obce, zlokalizowane w esicy i wypełniające większą część światła jelita.

Po kilkukrotnych próbach uchwycenia ciała obcego kleszczykami biopsyjnymi udało się sprowadzić je do odbytnicy. W odbytnicy kleszczyki ześlizgiwały się z ciała obcego i ostatecznie zostało ono usunięte narzędziem chirurgicznym, po założeniu sztywnej rozwórki kanału odbytu (zdjęcie 2). Kontrola endoskopowa nie wykazała uszkodzeń błony śluzowej.

Zdjęcie 2. Zakrętka od dezodorantu po usunięciu z odbytnicy.

Komentarz:

Dzieci często połykają ciała obce, ale utknięcie ciała obcego wprowadzonego przez odbyt u dzieci i młodzieży zdarza się rzadko.
Połknięte ciała obce zwykle nie zatrzymują się w jelicie grubym i opuszczają przewód pokarmowy drogą naturalną. Duże ciała obce, które dostają się do przewodu pokarmowego przez odbyt, mogą utknąć w jelicie, a próby jego ręcznego usunięcia mogą spowodować przesunięcie ciała obcego w kierunku proksymalnym (tak było w opisywanym przypadku). Utkwienie ciała obcego w dolnym odcinku jelita grubego może spowodować objawy niedrożności, a w wyniku ucisku również martwicę ściany i perforację.

Usunięcie dużego ciała obcego, które zostało wprowadzone przez odbyt, wymaga zwykle wykonania badania endoskopowego w znieczuleniu ogólnym. Uchwycenie ciała obcego może być trudne ze względu na ograniczone możliwości przygotowania jelita do badania, duże rozmiary i obłe kształty. W niektórych przypadkach usunięcie ciała obcego wymaga zabiegu chirurgicznego i wykonania laparoskopii.

W omawianym przypadku ciało obce przemieściło się w kierunku proksymalnym jelita poza zasięg badania per rectum oraz badania sztywnym endoskopem. W trakcie badania giętkim endoskopem zostało ono sprowadzone do odbytnicy, gdzie możliwe już było jego uwidocznienie w rozwórce i uchwycenie narzędziem chirurgicznym. Warto tutaj zwrócić uwagę, że większość narzędzi endoskopowych do usuwania ciał obcych dostępnych w dziecięcych pracowniach może być nieodpowiednia do wystarczająco mocnego, umożliwiającego pokonanie oporu stawianego przez kanał odbytu uchwycenia dużego ciała obcego. Dlatego współpraca z chirurgiem i wykorzystanie rozwórki odbytu oraz narzędzi chirurgicznych może znacznie skrócić zabieg.

Autorzy:

Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy w Kielcach:

• II Oddział Chorób Dziecięcych (Pododdział Hepatologiczno- Gastroenterologiczny): Beata Gładysiewicz
• Oddział Chirurgii, Urologii i Traumatologii Dziecięcej: Wojciech Niedziela, Przemysław Wolak